Климатның үзгәрүе һәм сәнәгать белән фәннең үзара бәйләнеше А.И.Щеповских исемендәге Бөтенроссия фәнни-гамәли конференциясенең төп темалары булды
Бүген Татарстан нефть-газ химиясе форумы-2024 кырларында А.И.Щеповских исемендәге «Сәнәгать экологиясе һәм куркынычсызлык» Бөтенроссия фәнни-гамәли конференциясе узды.
Фәнни дискуссияләрдә ТР экология һәм табигать ресурслары министры Александр Шадриков, ТР Дәүләт Советы депутаты, Россия экология җәмгыятенең ТР буенча җитәкчесе Азат Җиһаншин, «СИБУР» ҖЧҖнең экология буенча җитәкчесе Алексей Заричный, Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты Аппаратының җир асты байлыкларыннан файдалану, табигый байлыклар һәм әйләнә-тирә мохитне саклау мәсьәләләре бүлеге башлыгы Марат Фәсхетдинов, Татарстан Республикасы Фәннәр Академиясенең Экология һәм җир асты байлыкларыннан файдалану проблемалары институты директорлары Дмитрий Иванов, Россия Федерациясе төбәкләреннән сәнәгать предприятиеләре, фәнни оешмалар вәкилләре, югары уку йортлары студентлары һәм башка чакырылган кунаклар катнашты. Утырышның эш программасы сәнәгатьне декарбонизацияләү өлкәсендә яңа алымнар һәм илебезнең инновацион эшләнмәләре турында фикер алышуга юнәлдерелгән иде.
Конференция 3 тема буенча узды, фикер алышулар 3 түгәрәк өстәлгә бүленде, күзгә-күз очрашып та, онлайн-форматта да кушылырга мөмкин иде.
Конференциядә катнашучыларга сәламләү сүзе белән Татарстанның экология министры Александр Шадриков мөрәҗәгать итте. Ул искә төшергәнчә, А.И.Щеповских исемендәге конференция инде 19 мәртәбә уза һәм киләсе очрашу 2025 елда юбилейлы булачак. Табигатьне саклау ведомствосы башлыгы ассызыклаганча, Россия Федерациясе Президенты Владимир Владимирович Путин тарафыннан игълан ителгән Россиядә Фән һәм технологияләр унъеллыгы кысаларында Татарстан Рәисе Рөстәм Нургали улы Миңнеханов республика Дәүләт Советына юлламасында 2024 елны Татарстанда фәнни-технологик үсеш елы дип игълан итте.
« Министрлык каршында Экология һәм җир асты байлыкларыннан файдалану мәсьәләләре буенча фәнни-техник советлар төзелде, алар составына Татарстанның әйдәп баручы белгеч-галимнәре, шулай ук сәнәгать секторы вәкилләре керә. Утырышларга теге яисә бу экологик бурычларны хәл итү өчен эксперт каравын таләп итә торган аеруча әһәмиятле проектлар чыгарыла. Фәнни теләктәшлекне киңәйтү өчен 2021 елдан Россия Фәннәр академиясенең глобаль экологик проблемалар буенча фәнни советы белән хезмәттәшлек итәбез», – дип сөйләде Министрлык эшчәнлегендәге фәнни юнәлешләр турында спикер һәм сүзне Россия Фәннәр академиясенең глобаль экологик проблемалар буенча фәнни советы секретаре, география фәннәре докторы Нина Александровна Зайцевага бирде. Ул утырышта катнашучыларга Фәнни совет рәисе, Россия Фәннәр академиясе вице-президенты Степан Николаевич Калмыковның иң изге теләкләрен җиткерде һәм конференциянең төп темасы бик кызыклы һәм шул ук вакытта бик катлаулы булуын билгеләп үтте. «Беренчедән, профессиональ климатолог буларак, минемчә, менә бу экологиягә карата климат үзгәрү проблемасы әле бик танылмаган... Һәркем Җирдә яшәүче һәр кешенең планетабызны гаять пычратуы турында аңларга тиеш. Монда пластик та, төрле калдыклар да бар. Әйтик, сез фикер алышачак сәнәгать экологиясе, бездә булган мәгълүматлар буенча көнкүреш һәм сәнәгать калдыклары нисбәте – 8 млрд.тоннага каршы 80 млн.тонна», – дип статистика китерде Нина Александровна.
Конференциядә докладлар һәм презентацияләр белән Россия Федерациясе предприятиеләре, Россия Фәннәр Академиясенең һәм Татарстан Республикасының фәнни институтлары вәкилләре, Россиянең табигатьне саклау ведомстволары җитәкчеләре чыгыш ясады.
Александр Шадриков билгеләп үткәнчә, Россиядә 2021 елдан аерым бер төбәктә – Сахалин өлкәсендә углерод нейтральлегенә ирешү буенча эксперимент үткәрелә.
Беренче климат экспериментын үткәрү урыны очраклы гына сайланмаган: Сахалин утравы экосистемасының ябык булуы, урманнарның шактый зур мәйданнары булганда халык санының һәм тыгызлыгының шактый түбән булуы, чыгарылган матдәләр һәм парник газларын йоту арасында аерма зур түгел.
«Сахалин өлкәсендә парник газлары чыгаруны чикләү буенча эксперимент үткәрү» турында конференциядә катнашучыларга Сахалин өлкәсе Экология һәм тотрыклы үсеш министрлыгының Климат сәясәте һәм тотрыклы үсеш департаменты директоры вазыйфаларын башкаручы Мария Мариионова җентекләбрәк сөйләде.
Парник газы чыгаруның автомат контроль системасын куллану турында, ул экологик тотрыклылык кысаларында күп кенә экологик һәм норматив мәсьәләләрне хәл итәргә мөмкинлек бирәчәк һәм чыгарылган матдәләрне киметү эшендә ярдәм итәчәк, дип сөйләде Д.И. Менделеев исемендәге Бөтенроссия метрология фәнни-тикшеренү институтының «Әйләнә-тирә мохит» фәнни-техник үзәге директоры Роман Родин.
Базарда климат проектлары да зур роль уйный. Россия Федерациясендә бүген аларның 35е теркәлгән, аларның 40% өлеше Татарстанда сатыла, 8 млн. артык углерод берәмлеге эшләп чыгарыла (бу гомуми Россия портфеленең 10% өлеше). 2024 елда СИБУР Россия углерод реестрында 5 яңа климат проектын теркәде. Аларның икесе Татарстан Республикасында, Түбән Кама шәһәрендә гамәлгә ашырыла.
«СИБУР» ҖЧҖ климат проектлары һәм аларны алга таба эшләү перспективалары турында «Сибур» ҖЧҖнең «Климат инициативалары һәм углерод белән җайга салу» функциясе директоры вазыйфаларын башкаручы Татьяна Романенкова доклад ясады.
Бер ел элек Татарстан Республикасында климат үзгәрешләренә җайлашу планын расладылар, бу планда Татарстан территориясендә экологик иминлекне тәэмин итү һәм вәзгыятьне яхшырту, димәк, табигать ресурсларыннан рациональ файдалануны тәэмин итү, предприятиеләрне экологик чиста технологияләрне гамәлгә кертүгә җәлеп итү, халык арасында табигатькә җаваплы мөнәсәбәт формалаштыру планлаштырыла.
«Татарстан Республикасында климат үзгәрешләренә җайлашу планын гамәлгә ашыру перспективалары турында» җентекләбрәк Казан федераль университетының Экология һәм табигатьтән файдалану институты директорының фәнни эшчәнлек буенча урынбасары Мария Кожевникова сөйләде. Ул билгеләп үткәнчә, соңгы 50 елда Россия буенча уртача температура 2,5 градуска үскән, кышлар йомшарган, яңгырлар азрак булган, әмма алар озаграк һәм яшенле, боз һәм хәтта давыллы булган. Һәм елдан-ел бу күренешләр тагын да көчлерәк булырга мөмкин. Мондый климат үзгәрешләре бу инде әлеге хәл, һәм мөмкин булган экологик проблемаларны хәл итүнең уртак юлларын эзләү өчен һава торышын модельләштерергә өйрәнү, хакимият һәм фән арасындагы тыгыз диалогта пространство нигезен булдыру мөһим.
Конференциянең бөтен эшлекле программасы бүгенге көндә булган прогрессив технологияләрне һәм эшләнмәләрне тәкъдим итүгә юнәлдерелгән, алар әйләнә-тирә мохитне һәм ресурсларны саклау өлкәсендәге мәсьәләләрне хәл итү өчен кулланыла яки кулланылачак.
Конференция йомгаклары буенча иң яхшы эшләрне тәкъдим иткән катнашучыларга Анатолий Иванович Щеповских исемендәге диплом-медальләр тапшырылды. Д.И.Менделеев исемендәге Бөтенроссия фәнни-тикшеренү институтының «Әйләнә-тирә мохит» фәнни-техник үзәге директоры Роман Родинны, Россия Фәннәр академиясенең химик физика проблемалары институтының химик-технологик бүлеге мөдире Игорь Седовны һәм Россия Фәннәр академиясенең Җир асты байлыкларын комплекслы үзләштерү проблемалары институтының тау экологиясе бүлеге мөдире, профессор Ирина Шадрунованы бүләкләделәр. «Казан (Идел буе) федераль университеты» югары һөнәри белем бирү ФДАМУ Экология һәм табигатьтән файдалану институты директорының фәнни эшчәнлек буенча урынбасары Мария Кожевниковага да катнашучы дипломын тапшырдылар.