Кама Тамагы районына кыргый табигатькә җайлашу өчен 8 балабан лачыны китерелде
Татарстанның Экология министрлыгы Кызыл китапка кертелгән кошларны кайтару буенча уникаль проектның өченче этабын башлап җибәрде.
Бүген Татарстан Республикасының Кама Тамагы районына сигез балабан баласыннан торган бер төркем лачын кошчыклары китерелде. Алар арасында – 50 елга якын Татарстанда беренче тапкыр туган ике кош баласы һәм Мәскәү янындагы «Сапсан» питомнигыннан алты кош баласы бар.
Чарада Татарстан экология министры урынбасары Ольга Манидичева, «Казаноргсинтез» ГАҖ экология буенча җитәкчесе Александр Жалюк, төбәкнең Рус география җәмгыяте рәисе Дмитрий Шиллер, «Русский сокол» лачын ауын яратучылар берлеге президенты Илдар Еналеев, Идел-Кама тыюлыгы директоры Ян Морзаханов, Кама Тамагы районы башлыгы Наил Вазыйхов катнашты.
«Бу этапның үзенчәлеге шунда ки, 50 елга беренче тапкыр Татарстан Республикасы территориясендә ике кош баласы туды. Алар Казан зооботаника бакчасында узган ел китерелгән кошлардан чыктылар. Без бу уникаль Идел-Кама популяциясен дәвам иттерү өчен ватандашларыбыз, якташларыбыз – Татарстан Республикасының ике кош баласын чыгарабыз дип әйтә алабыз инде», – дип ассызыклады Ольга Манидичева.
Бүген Кама Тамагы районына китерелгән кошчыкларга нибары 20-30 көн. Һәр кошчыкны боҗралаганнар һәм ясалма оя – хэкка урнаштырганнар. Лачын балаларын ашатачаклар һәм аларны урнаштырылган видеокамералар ярдәмендә күзәтәчәкләр. Бераз соңрак, кошчыклар үсеп җиткәч, кошлар мөстәкыйль рәвештә канатка баса алсын өчен, хекны ачачаклар.
«Әгәр без бәйләнештә эшләмәсәк, проект мөмкин булмас иде, ә бәйләнеш ул – җәмгыять, фән, хакимият һәм бизнес. Ул "СИБУР" компаниясенең грант ярдәме, шулай ук Россия Табигать министрлыгы ярдәме белән гамәлгә ашырыла. Ул Россия Президенты Владимир Путин инициативасы белән башланган "Экологик иминлек" илкүләм проекты максатларына ирешүгә ярдәм итә. Бу максат – биотөрлелекне торгызу, табигатьне һәм экологияне саклау», – диде Манидичева.
Министр урынбасары сүзләренә караганда, проект уңышының беренче билгеләре бар: «Сез безнең белгечләрдән бүген бу якларда олы лачын тавышының ишетелүен белдегез, ләкин бу алай гына да түгел. Димәк, кош кышлап кайткан, дигән сүз».
Илдар Еналеев, «Рус лачыны» лачын ауын яратучылар берлеге президенты, программа нәтиҗәләрен югары бәяләде һәм Татарстан проектын Россиядә иң яхшыларның берсе дип атады:
«Проект бик уңышлы үсә. Мин проектның илнең башка өлешләрендә – Свердловск өлкәсендә, Көньяк Уралда, Алтайда ничек барганын яхшы беләм. Әмма Татарстан проекты уңышлырак. Беренчедән, ул тотрыклы, киң һәм тирәнгәрәк үсә. Икенчедән, иң мөһиме, быел ике кош баласы Казанда чыгарыла, алар карыннан чыккан һәм яшүсмер яшенә җиткәнче нәкъ менә шәһәрдә үскәннәр».
Проект кысаларында кошларны аларның миграциясен күзәтү өчен трекерлар белән тәэмин итү мәсьәләсе карала. Александр Жалюк болай дип сөйләде: «Без лачынның безгә төбәккә кайтуын, аның нинди миграция юллары буйлап баруын күрү өчен кош балаларына трекерлар кую мөмкинлеген эшлибез. Быел без моны гамәлгә ашырырга планлаштырабыз».
Аның сүзләренчә, җайланманың ике варианты карала: «Беренчесе – ул үз илебезнеке, уникаль Россия эшләнмәсе, шул исәптән «СИБУР» пластигын кулланып. Алар җиңеләйтелгән. Икенчесе – Кытай коллегалары белән эшләнә».
Исегезгә төшерәбез, проект Рус география җәмгыяте һәм А.И. Щеповских исемендәге фонды ярдәмендә гамәлгә ашырыла.
«Планда – проектны масштаблаштыру һәм аны 40-50 ел элек лачын-балобан оясы урнашкан Идел-Кама тыюлыгы территориясенә өстәмә күчерү. Популяцияне торгызырга теләр идем. Хәзер Россия Табигать министрлыгы өчен нигезләү әзерлибез», – дип билгеләп үтте Идел-Кама тыюлыгы директоры Ян Морзаханов.
Исегезгә төшерәбез, проект СИБУР компаниясенең грант ярдәме белән «Яхшы эшләр формуласы» программасы аша гамәлгә ашырыла.
Алдагы ике елда республиканың Кама Тамагы районында табигый яшәү тирәлегенә 16 кош чыгарылган: 2023 елда — ун һәм 2024 елда – алты.
Белешмә: Лачын-балобан – Халыкара табигатьне саклау берлегенең, Россиянең һәм Татарстанның Кызыл китапларына кертелгән сирәк төр. Республика территориясендә төрнең соңгы оя коруы 1974 елда Идел-Кама тыюлыгының Саралы участогы территориясендә теркәлгән. Проект «Экологик иминлек» илкүләм проектына ярдәм йөзеннән гамәлгә ашырыла һәм төбәкнең биологик төрлелеген торгызуга ярдәм итә.